Definitie cognitieverstoring

Cognitieverstoring is de mate waarin de hersenen als gevolg van NAH beginnen te haperen door overprikkeling, overspoeling, te veel verwerkingsdruk, et cetera. En dan met name op het cognitieve vlak (cognitie = denkvermogen).

Cognitieve verstoringen stapelen bij hersenletsel vaak op. Dagen, weken, soms zelfs maanden lang! De bekende hersenaccu raakt leger en leger en de cognitieve functies gaan meer en meer haperen. De hersenen raken volledig uitgeput, het prikkelfilter stopt ermee en je werkgeheugen overspoelt. Je voelt je steeds slechter.

Overprikkeling, overspoeling en problemen met de verwerkingsdruk in de hersenen (en dan met name in het werkgeheugen) ontstaan heel snel, maar dalen maar heel traag. Dus het gaat opstapelen. Het gevolg is dat dagelijkse verstoringen steeds ernstiger worden, omdat een nacht slapen niet voldoende nieuwe energie geeft om de gestapelde 'schade' van gisteren, vorige week en misschien wel vorige maand te herstellen.

De manier waarop cognitieverstoringen zich uiten verschillen per persoon:

• Druk, hyperactief, ongeremd;
• Vergeetachtig;
• Verkeerde handelingen;
• Moeite met woorden of cijfers;
• Moeite met nadenken;
• Moeite met plannen en overzicht;
• Hersenmist en mentale traagheid;
• Diafocus bij het zien (schokkerig beeld);
• Motorische onhandigheid;
• Vermoeidheid;
• Mentale traagheid die je zelf niet opmerkt;
• Hoofdpijn;
• Tinnitus (oorsuizen)
• Ontheemd, los van de werkelijkheid;
• Hoofdrekenen lukt niet meer;
• Concentratie- en geheugenproblemen;
• Et cetera.

Overprikkeling

De definitie van het begrip overprikkeling is soms een beetje onduidelijk, want er is geen echt eenduidige omschrijving. Er is ook (nog) geen officiële diagnose die overprikkeling heet, ondanks het feit dat overprikkeling echt ziekmakend en zelfs invaliderend kan zijn.

Er bestaan 3 soorten overprikkeling:

1. Zintuiglijk
2. Cognitief
3. Emotioneel

Bij zintuiglijke overprikkeling zijn de hersenen niet goed in staat om alle signalen van de zintuigen goed te verwerken. Deze signalen komen dan vaak ongefilterd binnen. Alles even hard en alles even veel. Normaal filteren de hersenen bijvoorbeeld bijgeluiden automatisch uit zodat je beter kunt focussen op een gesprek. Bij NAH is deze filtering vaak beschadigd. Zo is bijvoorbeeld een kermis echt een drama voor mensen die veel last hebben van zintuiglijke overprikkeling. Maar ook een TV-reclame, een webpagina, een toeterende auto, spelende kinderen of andere beelden en geluiden kunnen heel sterk overprikkelen.

Bij cognitieve overprikkeling hebben mensen last door diep nadenken, leren, onthouden, veel informatie, complexe informatie, snel besluiten moeten nemen, multitasking, et cetera. Ik heb daar zelf veel last van. Als ik 30 minuten aan dit blog werk dan is het beste van de dag er wel weer af. Dan gaan mijn oren suizen (tinnitus) en beginnen mijn hersenen, en dan vooral het werkgeheugen, te haperen. Dan schiet ik direct omhoog in de verstoringcurve (zie volgend hoofdstuk). Dit is de vorm van overprikkeling die soms niet direct door zorgprofessionals wordt opgemerkt, want aan de buitenkant zie je eigenlijk niet dat er iets ernstigs aan de hand is. Deze vorm wordt ook wel eens overspoeling genoemd.

Mensen die last hebben van emotionele overprikkeling zijn kwetsbaar in emoties. Ze kunnen deze niet goed reguleren. Bij kleine tegenslagen reageren ze al heel dramatisch, kortaf, snauwerig of zelf woedend. Dat hebben ze niet goed in de hand en daar kunnen ze niets aan doen. Maar het kan ook de andere kant op gaan: hyper-vrolijk.

Overprikkeling bij NAH houdt zichzelf vaak in stand of versterkt zichzelf zelfs. Want overprikkeling leidt tot meer overprikkeling, en daar ben je extra gevoelig voor als je al overprikkeld bent. Een lastige vicieuze cirkel dus. En toch is die cirkel te doorbreken door het creëren van overzicht, het elimineren van kleine overprikkelingsoorzaken, een gezonde geestelijke ontlading (kwijtraken van je vervelende emoties) of het doen van dingen die je echt mentale rust geven:

De cirkel van overprikkeling doorbreken

Verstoringcurve

Ik ontdekte na 2 jaar ploeteren dat mijn letsel variabel was. Dat las ik zo terug in mijn dagboek. Het was niet elke dag of elke week hetzelfde. Dat begreep ik eerst niet. Ik dacht dat iets stuk was of niet, maar ik had geen idee dat de gevolgen zo kunnen variëren. De ene dag loopt alles best oké, maar een volgende dag kan het helemaal mis gaan. De dag daar weer na wordt het nog ernstiger en dan vermindert het weer iets. Variabel letsel, of beter variabele gevolgen, waren me nog onbekend toen.

Help, mijn hersenletsel is variabel!

Ik leerde dus dat de gevolgen van hersenletsel steeds veranderen omdat verstoringen opstapelen. Dat opstapelen kan soms erg snel gaan, maar de weg terug naar mentale rust duurt meestal veel langer. Ik ben toen de mate van cognitieverstoring gaan uitdrukken in een verstoringcurve. Je bevindt je steeds ergens op die curve:

• Dat kan op een laag punt zijn, je bent dan redelijk in mentale rust (relatief dan...);
   
• Of die positie kan juist heel hoog zijn. Je loopt dan helemaal over en je staat soms letterlijk of figuurlijk te tollen op je benen.
   
• Of je gaat een beetje heen-en-weer, het ene moment wat hoger en enige tijd later (of een dag later) misschien weer wat lager. En weer terug.

Verstoringcurve

Voor veel mensen met NAH is een hoge score op de verstoringcurve dagelijkse realiteit. Gezin, werk, sociale contacten, ontspanning, eigen gedachten, frustratie, prikkels, het heeft allemaal aandacht nodig en het kost veel (hersen)energie. Eigenlijk kost het gewoon te veel energie, maar ja, je kunt deze dingen moeilijk laten schieten toch? Ze zijn immers zo belangrijk! De wereld vertraagt niet voor jou.

Goede en slechte dagen

Mijn verstoringcurve is een boog (of beter nog, een parabool). De mate van verstoring kan toenemen, je komt dan hoger op de curve, en de verstoringen kunnen afnemen, je gaat dan weer naar beneden. Het is een steile curve, dat betekent dat je in korte tijd heel snel kunt stijgen in de verstoringen. Je kunt de curve ook indelen naar 3 soorten dagen:

• Goede dagen, met relatief weinig problemen, maar nog steeds niet zoals het vroeger was;
   
• Normale dagen, met gemiddelde verstoring;
   
• Slechte dagen als je heel hoog op de curve zit.

Als ik een slechte dag heb dan kom ik thuis met de boodschappen en ben ik, ondanks het lijstje, toch 3 dingen vergeten. Dan sta ik in de douche zonder een handdoek in de buurt te hebben. Ik zet dan rustig de koffiemelk in de vaatwasser in plaats van in de koelkast. Of ik sta met mijn auto bij de garage en ik weet niet meer wat ze zouden moeten repareren. Ik neem de buitenwereld dan ook schokkerig waar (diafocus), het is geen vloeiend beeld meer. Heel verwarrend. En zo kan ik nog wel even doorgaan met nog veel meer voorbeelden. Dat zijn nare dagen.

Maar als ik een goede dag heb dan gebeuren deze dingen niet. Of in ieder geval veel minder vaak. Mijn plek op de curve van dat moment bepaalt eigenlijk alles. Dus als ik er nu maar voor zorg dat ik laag op die curve blijf...

De plaats op de curve is jouw
werkelijkheid van dat moment.

Hyperfase

De weg omhoog noem ik de hyperfase. Zeker het hogere deel. Deze fase gaat vaak gepaard met chaos, hyperactiviteit, een elektrisch hoofd, haast, frustratie en ongeremdheid. Je voelt je slechter en slechter maar je krijgt door hyperfocus nog wel dingen voor elkaar. Je functioneert nog wel enigszins (door de hyperfocus), maar het breekt je tegelijkertijd af (het kost teveel energie). Ondertussen wordt je hoofd steeds waziger. Je hersenen gaan, vaak ongemerkt, steeds meer dingen missen. Je gebruik de energie uit je hersenaccu bijna helemaal op.

En daarna heb je misschien wat rustigere momenten, en dan daal je weer wat in de curve. Maar mensen met NAH blijven toch vaak op en weer neer gaan, aan de hoge linkerzijde van de parabool.

Brain stall

Als dit maar lang genoeg blijft duren (dagen, weken, of soms zelfs maanden) dan val je vanzelf om. Tenminste, ik in ieder geval wel. Je hersenen geven het uitgeput op en resetten. Je valt over de top van de parabool heen. Een brain stall. Noodstop. Om uit te leggen hoe ik dat beleef heb ik een aparte pagina geschreven over (mijn) brain stalls, daar kom ik later in dit blog op terug.

Dementiefase

En na zo'n brain stall kom je langzaam weer terug in de werkelijkheid. Dat kan wel een paar dagen duren. Je bent dan moe, passief, maar ook prettig rustig. Je vergeet veel simpele dingen en je voert soms rare handelingen uit. Een beetje vriendelijk verward, maar niet zo vervelend als de weg omhoog langs de curve. Ik noem dat de dementiefase.

Ingrijpen

 
Belangrijk - Als je voelt dat je stijgt op de curve, en het stijgt een beetje te ver, grijp dan in! Als je niets doet dan wordt het vaak alleen maar erger. Leer hoe je de prikkels enigszins kunt controleren in plaats van dat je de prikkels jou steeds laat verstoren. Hoe je kunt ingrijpen vertel ik je later in dit blog bij opties & tools.
 

Ingrijpen op de verstoringcurve

Hoog in de curve

En zo ploeteren veel mensen, dag-in-dag-uit, maar door, hoog in de verstoringcurve en met een erg ongemakkelijk of zelfs ongelukkig gevoel. Ik weet er alles van. Ver boven de lijn die je de bovengrens van je comfort kunt noemen. Gejaagd, nerveus, angstig, boos, verward, wazig, onvriendelijk, ontheemd. Sommigen zijn zich er niet eens van bewust, het is de (nieuwe) werkelijkheid geworden. En degenen die zich wel bewust zijn van de verstoringen en het ongemak zeggen vaak:

• Het is gewoon zo;
• Je doet er niets aan;
• Ik heb al van alles geprobeerd;
• Ik begrijp het, maar hoe dan?
• Ik ben zo veranderd;
• Mijn behandelaars vragen dingen van me die me niet lukken;
• Et cetera.

Als ik me hoog in de curve bevind dan krijg ik ook last van iets dat ik white-outs ben gaan noemen (tegenhanger van black-out). Dan stelt iemand me bijvoorbeeld een vraag, ik denk na over het antwoord, ik weet het antwoord, en dan net voor ik het wil zeggen wordt mijn hoofd gewoon wit. Zoals een boek met alleen maar lege witte bladzijden. Wit en weg. Vandaar de naam white-out. Een black-out, maar dan wit. Mijn neuropsycholoog zei dat ze dat woord niet kende. Dat kan wel kloppen want ik heb het zelf bedacht. En het geeft precies aan wat er gebeurt: wit... En na een paar minuten weet ik dan weer precies wat ik wilde zeggen. Dit gekke verschijnsel wordt veroorzaakt doordat een overspoeld werkgeheugen onder stress of tijdsdruk, zichzelf ineens kan wissen. Vol is vol, het moet nu leeg. Een soort kleine reset.

En in mijn geval bleek ook dat wanneer ik maar lang genoeg bleef stijgen op de curve, ik in een brain stall terecht kom. Dat is een grote reset. Het is een heel raar en naar moment. Dan zijn je hersenen zo heftig verstoord en uitgeput dat alles ineens stopt. Een soort totale hersenreset, je hoofd houdt er ineens mee op. Alles wordt wit, mistig. De hele wereld schuift ineens een meter of 10 achteruit, het wordt stil, en het lijkt of er ineens een hele dikke glasplaat tussen jezelf en de rest van de wereld geschoven wordt. Het lijkt dan ook echt een beetje mistig. Soms kan ik dan ook fysiek niet meer bewegen (freeze), maar ik kan dan nog wel logisch nadenken. Dat zijn best heftige momenten, waar je akelige herinneringen aan overhoudt.

Stel jezelf de volgende vraag:
Wil ik lager in de curve leven?

Terug naar: Hoofdpagina

Terug naar: Crappy Brainz